De Filipijnen zijn een prachtig land met een jonge bevolking, rijke cultuur en enorme potentie. Toch blijven hardnekkige problemen zoals corruptie, ongelijkheid en de macht van politieke dynastieën de ontwikkeling belemmeren. De hoop is dat deze obstakels in de toekomst eindelijk worden aangepakt, maar daarvoor is wel een fundamentele verandering nodig.
Een grote uitdaging daarbij is de manier waarop de politiek in de Filipijnen wordt bedreven. Framing (het bewust sturen van hoe burgers naar problemen en oplossingen kijken) domineert het politieke spel. Zolang geweld wordt verpakt als bescherming en desinformatie als waarheid, wordt het vrijwel onmogelijk om de echte oorzaken van de problemen aan te pakken.
De recente geschiedenis van de Filipijnen laat zien hoe krachtig framing is als politiek instrument. President Rodrigo Duterte gebruikte framing om massale buitengerechtelijke executies te legitimeren, terwijl zijn opvolger Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr. desinformatie inzette om zijn verkiezingsoverwinning te verzekeren en zijn familiegeschiedenis te herschrijven. Beiden presenteerden zich als sterke leiders, maar hun frames botsten uiteindelijk en ondermijnden elkaar.
Davao: de geboorte van “The Punisher”
Lang voor zijn presidentschap bouwde Rodrigo Duterte zijn reputatie op in Davao City, waar hij tientallen jaren burgemeester was. Onder zijn bewind werd de stad veiliger, maar volgens mensenrechtenorganisaties gebeurde dat tegen een hoge prijs: honderden vermeende criminelen werden zonder proces gedood, vaak toegeschreven aan de beruchte Davao Death Squad.
Duterte sprak zelf openlijk over zijn betrokkenheid bij deze squads:
- “I have a death squad. A death squad. Seven of them … I command one of the gangsters: ‘Kill that, because if you don’t, I will kill you.’”
- “If you are doing an illegal activity in my city … for as long as I am the mayor, you are a legitimate target of assassination.”
- “Let’s be frank. My instruction to the officers was, ‘encourage the criminals to fight … when they fight, kill them so the problem in my city is done.’”
Zijn bijnaam “The Punisher” werd daarmee een frame op zichzelf: de man die deed wat anderen niet durfden. Dit imago werd de kern van zijn presidentscampagne: “Wat ik in Davao heb gedaan, kan ik in heel de Filipijnen doen.”
Duterte’s oorlog tegen drugs: van stad naar natie
Als president schaalde Duterte zijn aanpak op tot een landelijke “war on drugs”. Volgens Amnesty International werden duizenden mensen, “meestal uit arme en gemarginaliseerde gemeenschappen”, onwettig gedood door politie en paramilitaire groepen.
In Duterte’s frame gold:
- Slachtoffers = criminelen die hun rechten hadden verspeeld.
- Executies = preventie van toekomstige misdaden.
- Kritiek = sympathie voor criminelen.
Maar in werkelijkheid is het executeren van een verdachte zonder proces simpelweg barbaars, een praktijk die niet thuishoort in een moderne rechtsstaat, maar meer dateert uit de Middeleeuwen. Zonder vonnis van een rechtbank staat immers nooit vast dat iemand schuldig is aan drugscriminaliteit. Het kan evengoed gaan om een politieke tegenstander of een onschuldige burger. Laat staan dat bewezen kan worden dat zulke executies toekomstige criminaliteit daadwerkelijk voorkomen.
Duterte als “beste president ooit”
Ondanks internationale veroordeling bleef Duterte jarenlang populair. Zijn rauwe taal (“Yes, I killed”) en openlijke wreedheid werden door aanhangers gezien als eerlijkheid en daadkracht. Voor hen was hij de enige leider die durfde te doen wat anderen nalieten.
Zo ontstond een dubbele framing:
- Slachtoffers werden gedehumaniseerd.
- Duterte werd verheven tot nationale redder en zelfs “beste president ooit”.
Duterte’s prestaties: infrastructuur en onderwijs
Hoewel de mensenrechtenschendingen centraal staan in zijn nalatenschap, erkenden zelfs critici dat Duterte ook beleidsmatig sporen naliet die veel Filipijnen positief ervoeren.
Infrastructuur: Build! Build! Build
Duterte lanceerde het grootste infrastructuurprogramma in de geschiedenis van het land: Build! Build! Build (BBB).
- Meer dan P5–6 biljoen werd geïnvesteerd in wegen, bruggen, luchthavens en spoorlijnen.
- Duizenden kilometers wegen en honderden bruggen werden gerealiseerd.
- Grote projecten, zoals de rehabilitatie van MRT-3 en nieuwe luchthaventerminals, verbeterden mobiliteit en economie.
Onderwijs: gratis hoger onderwijs
Duterte ondertekende in 2017 de Universal Access to Quality Tertiary Education Act, waarmee collegegeld werd afgeschaft voor studenten aan staatsuniversiteiten en -colleges.
- In 2021–2022 profiteerden ruim 2,4 miljoen studenten van gratis hoger onderwijs.
- Het beleid vergrootte toegang tot onderwijs voor studenten met beperkte middelen en wordt gezien als een van zijn belangrijkste sociale prestaties.
Marcos Jr. en desinformatie: geschiedenis herschreven
In 2022 won Ferdinand Marcos Jr. de verkiezingen, mede dankzij een grootschalige desinformatiecampagne.
- Voor miljoenen Filipijnen is Facebook de primaire, soms enige, nieuwsbron; vaak zonder toegang tot onafhankelijke media via “free Facebook”-bundels.
- Het dictatoriale verleden van zijn vader Marcos Sr. werd digitaal herschreven: corruptie en mensenrechtenschendingen werden gebagatelliseerd, terwijl stabiliteit en welvaart werden overdreven.
- Vooral jongeren, zonder herinnering aan de dictatuur, kregen een verfraaid beeld van de Marcos-dynastie te zien.
Het was een schoolvoorbeeld van framing via desinformatie: een verleden vol repressie werd herschreven tot een mythe van nationale kracht.
Marcos tegen Duterte: van bondgenoten naar rivalen
Aanvankelijk vormden Marcos Jr. en de Duterte-clan een krachtige alliantie. Sara Duterte werd vice-president naast Marcos, en er wordt vaak gespeculeerd dat er een afspraak was: eerst Marcos als president, Sara als vice-president, en later wisseling van rollen, gezien het feit dat een Filipijnse president slechts één termijn mag dienen (ingesteld na rampzalige presidentschap/dictatuur van Marcos Sr.)
Maar tijdens Marcos’ presidentschap viel die alliantie uiteen door vechtpartijen, beschuldigingen en machtsstrijd.
- Er waren publieke confrontaties waarin Sara Duterte Marcos’ beleid aanviel en zich terugtrok uit kabinetsfuncties.
- Marcos’ bondgenoten bekritiseerden Sara’s geheime budgetten, terwijl Duterte’s kamp hem een “verrader” noemde.
- Tegelijk kwamen er spanningen binnen de Marcos-clan zelf: neef Martin Romualdez, voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, liet weten ambities te hebben voor het presidentschap in 2028.
De façade van een stabiele alliantie viel uiteen. Wat begon als een machtspact tussen twee dynastieën veranderde in een openlijke strijd om de toekomst van het land.
Duterte en het ICC: uittreden als zwakte, niet kracht
In 2018 trok Duterte de Filipijnen terug uit het ICC. Zijn aanhangers zagen dit als bewijs dat hij niet vervolgd kon worden.
Dat beeld klopt niet: het ICC blijft bevoegd voor misdaden die plaatsvonden vóór het uittreden. Duterte kan dus nog steeds aangeklaagd worden voor de executies tijdens zijn presidentschap.
Bovendien is uittreden geen teken van kracht, maar van zwakte. Landen die geen lid zijn van het ICC (zoals Rusland, China en ook de Verenigde Staten) zijn vaak ook landen waar de rechtspraak niet onafhankelijk functioneert of waar geopolitieke belangen voorrang krijgen boven internationale normen. Hun weigering om zich te binden aan het ICC is veelzeggend: deze landen willen simpelweg niet dat hun eigen daden getoetst worden aan internationale rechtsprincipes, juist omdat ze weten dat ze die in de praktijk regelmatig overtreden.
Het losmaken van de Filipijnen van het ICC laat dan ook zien dat Duterte internationale verantwoording wilde ontlopen, niet dat hij onaantastbaar was of is.
Protesten van Duterte-aanhangers: symptoom van een dieper probleem
Sinds de arrestatie van Duterte komen zijn aanhangers op straat met spandoeken en leuzen waarin ze zijn onmiddellijke vrijlating eisen. Ook richten veel protesten zich tegen Marcos, die door velen wordt gezien als verrader omdat hij Duterte niet beschermde. Toch is de kans dat Duterte vrijkomt uiterst klein: internationale arrestatiebevelen en de ernst van de beschuldigingen (en bewijzen) maken een terugdraaiing onwaarschijnlijk.
Belangrijker nog: deze demonstraties leggen een dieper probleem bloot. De energie van burgers gaat nu naar de verdediging van één leider of het aanvallen van een andere, terwijl de kern van het probleem onbesproken blijft: de wijdverbreide corruptie en de macht van politieke dynastieën die het land al decennia beheersen. Zolang daar niets aan verandert, zal het machtsspel tussen elites blijven voortduren en blijven gewone Filipijnen de prijs betalen.
Duterte en Marcos: frames die elkaar versterken én tegenwerken
Duterte en Marcos gebruikten allebei framing om macht te vestigen.
- Duterte: geweld verpakt in een narratief van bescherming.
- Marcos: digitale desinformatie die geschiedenis herschreef.
Aanvankelijk versterkten die frames elkaar: samen boden ze miljoenen kiezers een beeld van kracht en nationale heropleving. Maar door machtsstrijd, ICC-arrestatiebevelen en interne ambities viel de alliantie uiteen. Wat bedoeld was als een gedeeld pad naar macht, werd een strijdtoneel vol beschuldigingen en rivaliteit.
Versies van framing
De casus Duterte en Marcos laat zien hoe framing in verschillende gedaanten kan werken: met kogels op straat of met pixels op sociale media.
- Duterte legitimeerde barbaarse executies zonder proces door ze te framen als bescherming.
- Marcos gebruikte desinformatie om het verleden te vervormen en zijn macht te versterken.
- Tegelijk liet Duterte ook beleidsmatig sporen na, zoals massale infrastructuurprojecten en gratis hoger onderwijs, die hem bij delen van de bevolking blijvende steun opleveren.
Framing is geen onschuldig spel met woorden, maar een krachtig wapen dat rechtspraak, waarheid en democratie kan verdringen. Wie het inzet om macht te winnen, loopt het risico er uiteindelijk zelf door verzwolgen te worden.
Wat is framing?
Framing is het proces waarbij informatie op een bepaalde manier wordt gepresenteerd om de perceptie van mensen te beïnvloeden. Het gaat niet alleen om wat er gezegd wordt, maar vooral hoe het wordt gezegd.
- Selectie en nadruk: bepaalde aspecten van de werkelijkheid worden benadrukt, andere juist weggelaten of gebagatelliseerd.
- Interpretatiekader: framing geeft betekenis en context. Het zet mensen aan om gebeurtenissen of groepen te zien door een specifieke lens (bijvoorbeeld als “helden”, “criminelen” of “bedreiging”).
- Effect: door framing wordt de publieke opinie gestuurd, soms subtiel, soms heel direct. Het kan leiden tot meer steun voor beleid, maar ook tot vijandbeelden en polarisatie.
Een klassiek voorbeeld: het woord “belastingverlaging” roept een positief frame op (iets wordt weggenomen), terwijl “bezuiniging op publieke voorzieningen” hetzelfde beleid kan beschrijven, maar in een negatief frame. In de politiek wordt framing daarom bewust ingezet om macht te legitimeren en draagvlak te creëren.
Bronnen
- International Criminal Court – https://www.icc-cpi.int/philippines/duterte?utm_source=de-filipijnen.nl
- Amnesty International – https://www.amnesty.org/en/latest/news/2025/03/philippines-former-president-dutertes-arrest-a-monumental-step-for-justice?utm_source=de-filipijnen.nl
- OMCT – https://www.omct.org/en/resources/statements/philippines-dutertes-arrest-marks-a-historic-step-toward-justice-for-victims-of-the-war-on-drugs?utm_source=de-filipijnen.nl
- ISDP – https://www.isdp.eu/dutertes-arrest-and-the-icc-a-turning-point-for-international-justice?utm_source=de-filipijnen.nl
- ISEAS – https://www.iseas.edu.sg/wp-content/uploads/2024/06/ISEAS_Perspective_2024_53.pdf?utm_source=de-filipijnen.nl
- Reuters Institute – https://reutersinstitute.politics.ox.ac.uk/digital-news-report/2025/philippines?utm_source=de-filipijnen.nl
- Human Rights Watch – https://www.hrw.org/news/2024/10/03/philippines-hearings-expose-duterte-era-killings?utm_source=de-filipijnen.nl
- ABS-CBN – https://news.abs-cbn.com/nation/2025/4/1/icc-spox-43-ejk-cases-in-ph-just-a-sample-more-may-be-presented-116?utm_source=de-filipijnen.nl
- MDIF – https://www.mdif.org/news/election-2022-philippines?utm_source=de-filipijnen.nl
- Interaksyon – https://interaksyon.philstar.com/politics-issues/2023/06/21/254075/reports-fake-news-elections-ferdinand-marcos-jr-no-place-society?utm_source=de-filipijnen.nl
- AP News – https://apnews.com/article/73a4ae12f2d0af475790bc2229d1c5c6?utm_source=de-filipijnen.nl
- RFI – https://www.rfi.fr/en/international-news/20240206-philippines-marcos-and-duterte-clan-alliance-ruptures?utm_source=de-filipijnen.nl
- Al Jazeera – https://www.aljazeera.com/news/2024/10/28/philippines-ex-president-duterte-says-he-kept-a-death-squad-as-mayor?utm_source=de-filipijnen.nl
- Democracy Now – https://www.democracynow.org/2024/11/1/headlines/i_have_a_death_squad_philippines_ex_president_rodrigo_duterte_admits_to_extrajudicial_killings?utm_source=de-filipijnen.nl
- Manila Standard – https://manilastandard.net/news/national/361011?utm_source=de-filipijnen.nl
- Pinoy Builders – https://pinoybuilders.ph/build-build-build-the-duterte-administrations-infrastructural-legacy?utm_source=de-filipijnen.nl
- Philippine News Agency – https://www.pna.gov.ph/articles/1175587?utm_source=de-filipijnen.nl
- Manila Bulletin – https://mb.com.ph/2022/06/27/duterte-legacy-making-education-more-accessible-for-all-filipinos?utm_source=de-filipijnen.nl
Dit bericht is voor het laatst bijgewerkt op 12 oktober 2025
